Jednym z najważniejszych, a zarazem najtrudniejszym zadaniem w wychowaniu dzieci jest pomaganie im w odnajdywaniu sensu własnego życia. Dziecko w miarę własnego rozwoju musi krok po kroku uczyć się lepiej rozumieć siebie i innych. Dziecku własne życie wydaje się często niepojęte, dlatego potrzebuje pomocy w uporządkowaniu chaotycznych emocji.
Poza tym potrzebuje wychowania, które w subtelny sposób pokazywałoby mu wartość zachowań zgodnych z wymogami moralnymi – nie za pomocą abstrakcyjnych pojęć etycznych, lecz poprzez to co widzialnie i dotykalnie dobre, i tym samym mające dla dziecka wielkie znaczenie.
Wszystko to dziecko odnajduje w bajkach i baśniach, gdyż oba gatunki literatury dla najmłodszych są związane w naturalny sposób ze światem dziecka, ponieważ uwzględniają rzeczywisty etap w jakim dziecko znajduje się pod względem psychicznym i emocjonalnym. W utworach tych świat realny miesza się ze światem fantastycznym. Taka na wpół realna perspektywa bliska jest dzieciom i dziecięcemu rozumieniu świata. Dzieci mają świadomość, że świat kreowany w bajkach jest fikcją, wiedzą również, że życiem bohaterów rządzi dobro i że ono zawsze zwycięża, dlatego słuchając bajek czy baśni czują się bezpieczne. Obserwując bohaterów oswajają się z zagrożeniami i zaczynają wierzyć, że mimo przeciwności losu same mogą zmienić otaczającą rzeczywistość na lepszą. Jednocześnie uczą norm moralnych, pokazują wzory zachowania i reguły, które rządzą życiem społecznym.
Bajki i baśnie rozwijają wyobraźnię oraz zdolności twórcze dziecka, kształtują poczucie estetyki, pomagają w uświadamianiu i wyrażaniu uczuć. Wspólna lektura bajek i baśni pomaga dziecku zaakceptować problematyczna naturę życia nie dając się pokonać przez nią, ani przed nią uciekać. Oba gatunki literatury dla najmłodszych są doskonałym środkiem, wręcz receptą, aby pomóc w wszelkiego rodzaju trudnościach z jakimi się dziecko spotyka-zwłaszcza w dzisiejszych czasach, w dobie komputerów i telewizji kiedy książka zostaje zapomniana. Bajki zaspokajają potrzeby poznawcze, związane z pragnieniem rozumienia świata, redukują lęk, pokazują małemu dziecku drogę, którą warto iść. Dziecko poprzez bajki i baśnie dostrzega cele do jakich człowiek dąży. Przedstawiony świat w bajkach jest czarno – biały, ale jak zrozumiały dla dziecka. Ważne jest również to iż bajki i baśnie pomagają w budowaniu obrazu samego siebie, głównie w aspekcie ,,własnego ja”. Ogromna siła sprawcza obu gatunków tkwi w tym, iż pobudza wyobraźnie, dziecko tworzy nowe światy, uczy się też odróżniać fikcję od rzeczywistości.
Bajka i baśń dają dziecku możliwość przeżywania swoich emocji poprzez utożsamianie się z bajkowymi postaciami, dzieci dzięki temu staja się wrażliwsze na zło, niesprawiedliwość, ból. Bajki dają siłę i wsparcie. Dzięki literackim bohaterom marzenia dzieci stają się czymś realnym gdy wyobrażają siebie w roli postaci próbują zmieniać świat na lepsze.
Tak naprawdę to od nas dorosłych zależy, czy wychowamy dzieci na mądre, dobre i rozsądne osoby. Pamiętajmy, że podróż w świat bajek i baśni może być ciekawa przygodą nie tylko dla dzieci, ale również dla dorosłych. W każdym z nas co jakiś czas budzi się małe dziecko, a wraz z nim lęki, których nie możemy wytłumaczyć. Być może królewny, dobre wróżki, książęta oraz czarodziejskie moce potrafią zaczarować również ,,dorosłą rzeczywistość” ? Kto wie?
Pamiętajmy, że głośne czytanie to doskonały sposób okazania dziecku miłości.
Czytając i rozmawiając z dzieckiem jesteśmy blisko, patrzymy na nie z sympatią, poświęcamy mu swój czas, budujemy jego samoocenę, rozwijamy wyobraźnię, uczymy języka, myślenia i wartości, przekazujemy wiedzę. Czytając dziecku zaspokajamy wszystkie jego potrzeby emocjonalne, psychiczne, umysłowe i moralne - dając mu wiarę w siebie oraz narzędzia sukcesu na całe życie.
Na zakończenie kilka rad praktycznych, które pomogą rodzicom wprowadzić dzieci w świat książek:
1. Od najmłodszych lat dziecka twórzmy dobrą atmosferę dla wspólnego czytania. Czytając mu książki zachęcimy do korzystania z niej w przyszłości. Na początku czytajmy wiersze lub krótkie opowiadania oraz książki z kolorowymi obrazkami.
2. Oprócz czytania w dowolnym momencie dnia warto mieć stały czas przeznaczony na ten cel – na przykład przed snem.
3. Czytajmy na raz niewielkie całości lub części większej całości. Pozwoli to dziecku na lepsze zrozumienie i przeżycie utworu.
4. Pozwólmy dziecku wielokrotnie wracać do tej samej książki. Zdobywa ono w ten sposób doświadczenie powtarzalności zdarzenia treści, towarzyszącego mu uczuciu. Ćwiczy także swoją pamięć.
5. Wyjaśniajmy znaczenie trudniejszych słów. Zwracajmy uwagę na zrozumienie pojedynczych słów i treści czytanego tekstu. Zachęcajmy dziecko do pytania o znaczenie tego, czego nie rozumie.
6. Podtrzymujmy zapoczątkowany przez dziecko dialog na temat tego, o czym czytamy, pojedynczych wątków lub swobodnych skojarzeń.
7. Rozmawiajmy z dzieckiem o czytanym utworze.
Opracowała: Joanna Witkowska
Literatura:
1. B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne .O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa,1996
2. E. Capińska, Bajka stymuluje rozwój moralny dziecka ,,Edukacja i Dialog”2003
3. G.Walczewska–Klimczak, Co baśnie mogą dać współczesnemu dziecku „Grupa i zabawa”1999